Vrij en onafhankelijk: dat maakt steden zo succesvol én aantrekkelijk om in te wonen

Het stedelijke weefsel functioneert als een warme jas om de individualistisch ingestelde samenleving, waarin mensen zelf hun sociale verbanden kiezen in plaats van ze bovenaf opgelegd krijgen. En met name de diversiteit van een diverse stedelijke bevolking voorziet in een grote keuzevrijheid.

Tot aan de start van de Industriële Revolutie werkten de zware omstandigheden op het platteland hechte collectivistische (familie)structuren in de hand waarin de gezamenlijke voedselvoorziening een hoofdelijke verantwoordelijkheid was voor iedereen. Hierdoor was er beperkt ruimte voor handelen naar eigen inzicht. Sociale verbanden werden aan elkaar opgelegd in plaats van zelf gekozen.

Omdat het in de stad moeilijker was om een ander te controleren – een individu kon letterlijk opgaan in de massa – was er letterlijk veel meer fysieke en intellectuele bewegingsruimte mogelijk dan op het platteland. Het is dus niet zo gek dat steden een grote aantrekkingskracht uitoefenen op mensen die onafhankelijk, vrij en zelfstandig in het leven willen staan, die geaccepteerd willen worden voor wie ze zijn met een tolerante en open blik naar de maatschappij.

Het gebruik van digitale hulpmiddelen heeft het leven in steden de afgelopen decennia vele malen leuker, makkelijker en efficiënter gemaakt. Het leven van mensen speelt zich niet slechts af in de fysieke omgeving. De digitale omgeving wordt gebruikt om te bepalen welke mensen ze gaan ontmoeten, via welke route of wat ze willen eten. Het leven in de dichtbevolkte stad is gebaat bij efficiëntie en hiervoor zijn slimme oplossingen bedacht én toegepast. Steden met een ontwikkelde sociale en digitale infrastructuur bieden een aantrekkelijk vestigingsklimaat en hebben een lage toetredingsdrempel voor talentvolle nieuwkomers. Succesvolle steden ontwikkelen zich daarmee tot “plug and play societies” (R. Florida, Rise of the Creative Class, 2002). Van de Zoku shortstay loft, tot het voorrijden van de Swap fiets tot en met de invulling van sociale activiteiten via Meetup.com: binnen een week ‘up and running’ zijn is prima mogelijk.

Nu traditionele vestigingsplaatsfactoren van steden aan relevantie verliezen (i.e. de nabijheid van grondstoffen of strategisch aan een rivier of zeemonding gelegen) en steden zich ontwikkelen tot ‘marktplaatsen’ van creativiteit en innovatie, wordt snel aansluiting vinden van groot belang. Niet in de laatste plaats voor organisaties die op zoek zijn naar veelal creatieve medewerkers.

Doordat de online omgeving zich steeds verder mengt in ons dagelijks leven, begint de fysieke wereld van mensen steeds meer op een online omgeving te lijken, waarbij elke stap op de één of andere manier wordt geregistreerd als data omwille van gemak, efficiency en doelmatigheid. En hoewel het merendeel van de mensen op internet klakkeloos akkoord gaat met diverse privacy voorwaarden, is er – in theorie – altijd de keuze om niet akkoord te gaan. In de fysieke wereld is ‘opting out’ een stuk lastiger.

Steden zijn groot en succesvol geworden omdat mensen er vrij en onafhankelijk kunnen zijn en zo het beste uit zichzelf kunnen halen.

Steden zijn zowel in economisch als maatschappelijk opzicht groot(s) en succesvol geworden omdat mensen er vrij en onafhankelijk kunnen zijn en zo het beste uit zichzelf kunnen halen. De fysieke privacy staat echter in toenemende mate onder druk door een gebrek aan digitale privacy. Waar we tegenwoordig online door talloze trackers in de gaten worden gehouden, worden ook in de fysieke stedelijke omgeving deze controle- en registratiemechanismen uit hoofde van efficiency, gemak en doelmatigheid gemeengoed.

Eeuwenlang was de stad het toevluchtsoord voor iedereen die zich wilde ontdoen van collectivistische samenlevingsverbanden op het platteland. De stad bood anonimiteit waarin mensen zelf keuzes konden maken. Nu de digitale omgeving zich steeds hechter verweeft met de fysieke wereld, zouden we deze vrijheid aanvullend moeten borgen. Maar hoe? Creatieve arbeid is niet meer locatiegebonden en met het grootste gemak plugt een community in een andere stad in en wordt het leven daar voortgezet. Daarmee ondervindt een stad als Amsterdam directe concurrentie van steden als Barcelona, Berlijn of Vilnius.